Jaak van Haerenborgh

Jaak van Haerenborgh werd geboren te Antwerpen op 4 maart 1919 en is gestorven op 6 januari 2004 in Deurne. Hij is afkomstig uit een Vlaamsgezinde familie en zo kwam hij ook op reeds jonge leeftijd in contact met de Vlaamse beweging. Zijn vader nam hem mee naar meetings en manifestaties. Voor hij zijn eerste stappen in de jeugdbeweging zette was hij reeds actief in een Vlaamse kampeerclub.

In 1936-1937 was Jaak van Haerenborgh één van de medestichters van de AVNJ-schaar te Hoboken. Dit Algemeen Vlaams Nationaal Jeugdverbond trad einde 1934 toe tot het Vlaams Nationaal Verbond (VNV), en werd sterk beïnvloed door de Duitse Wandervogel-beweging en de Nieuwe Orde ideeën. In 1941 kwam het tot een samensmelting van AVNJ, Vlaamse Jeugd, Dietse Meisjesscharen, Diets Jeugdverbond en Vlaams Instituut voor Volkskunst in de Nationaal Socialistische Jeugd Vlaanderen (NSJV) . in dit NSJV zou Van Haerenborgh het tot vendelleider brengen.

Een greep uit de originele schetsen van Jaak van Haerenborgh, deze dateren van 1934-1936 (Uit het Archief Rolf Waegeman)

In 1943 behaalde hij het diploma van architect aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen en vestigde zich nadien als zelfstandig architect.

Vanwege zijn lidmaatschap bij de NSJV werd Van Haerenborgh na de oorlog gevangengezet tot in maart 1945. Na zijn vrijlating was hij de jeugdbeweging wel ontgroeid, maar hij bleef ze wel van dichtbij volgen. Zo bezocht hij regelmatig zangavonden en volksdansfeesten in het Antwerpse, waar hij de groeiende verdeeldheid tussen de verschillende jeugdbewegingen kon constateren. Alhoewel hij nu vooral op partijpolitiek vlak actief was, eerste bij De Vlaamse Concentratie en later een tijdje voorzitter van de Volksunie afdeling in Deurne, voelde hij zich nog nauw betrokken bij de jeugdbewegingswerking. Zijn dochter Gerda was ook lid van één van de vele nationalistische jeugdgroepjes.

In de loop van 1960 startte Van Haerenborgh gesprekken met de leiding uit verschillende jeugdgroepen uit Antwerpen: De Blauwe Gidsen, Willem van Oranje, Willem van Saeftinghe, Sint-Arnouts en Marnix van Sint-Aldegonde. Met deze gesprekken wou van Haerenborgh de leiding van de verschillende groepjes met elkaar aan de praat brengen. Hij wou deze groepjes laten samensmelten tot één sterke Nationalistische Jeugdbeweging die de concurrentie aankon met het Blauwvoetjeugdverbond en het Verbond Blauwvoetvendels.

Er waren hiervoor 2 belangrijke redenen waarom de gesprekken niet verliepen zoals hij gepland had.

Ten eerste: de leiding zag hun eigen jeugdbeweging groepje als een persoonlijk bezit, en vreesde bij een eventuele samenwerking haar functies te moeten afstaan of ondergeschikt te geraken aan de leiding van een andere jeugdgroep of aan Van Haerenborgh.

Ten tweede: er waren ook belangrijke ideologische verschillen, sommige groepen waren uitgesproken katholiek terwijl andere jeugdgroepen geen religieuze standpunten innam of zich voornamelijk Heidens profileerde.

 Een groot deel van de Nationalistische jeugdgroepjes waren in eerste plaats Vlaams Nationalistisch in plaats van Heel-Nederlands of meer Nationaalsocialistisch en Germaans waren ingesteld. Door deze ideologische verschillen en onderling wantrouwen werd een samenwerking onmogelijk. Zo diende van Haerenborgh van strategie te veranderen. Om toch nog tot een sterke Nationalistische Jeugdbeweging komen besloot hij zelf te starten met een nieuwe jeugdbeweging . de bedoeling was dat zijn nieuwe jeugdbeweging een vaste plaats zou kunnen veroveren en dat zo langzaam aan de andere jeugdbewegingen zich aansloten bij het VNJ. Deze sterke jeugdbeweging zou dan ook in staat moeten zijn om later groetere verenigingen zoals het Blauwvoetjeugdverbond en het Verbond Blauwvoetvendels in zich op te nemen. In december 1960 kreeg van Haerenborgh van Wim Maes, de toenmalige VMO-leider de kans om op een sinterklaasfeest van de militantenorde in Zaal Rubens te Berchem zijn opvattingen over jeugdbewegingen en jeugdbewegingswerk uiteen te zetten. Alhoewel er buiten op enkele voorbereidingen op papier nog niets concreet was, greep van Haerenborgh de kans aan om op deze bijeenkomst de oprichting van het VNJ bekend te maken.  

Kort na december 1960 kwam het mede door de goede contacten met Siegfried Verbeke, tot een akkoord tussen van Haerenborgh en de leiding van Willem van oranje ( WIVANO). De leiding wou met haar groep aansluiten bij het VNJ .uit de persoonlijk vriendenkring van Jaak van Haerenborgh en uit de plaatselijke Volksunie afdelingen had hij vrij snel een lijst met een 40-tal namen bijeengesprokkeld. En zo werd eind maart 1961 de eerste Dienst van het VNJ gegeven. Op 19 oktober 1985 heeft hij zijn taak als verbondsleider overgedragen aan Ledy Broeckx. Het VNJ bleef de stichter-verbondsleider op handen dragen, zo hebben ze meerdere malen grootse feesten georganiseerd voor zijn jubileum verjaardagen. 

In 1989 opende het VNJ zijn secretariaat in Berchem, de uitgevoerde werken en werkschema's werden allemaal nauwlettend opgevolgd door Jaak van Haerenborgh. Natuurlijk door zijn ervaring als architect was dit een fluitje van en cent!

Op 8 januari 2004 is Jaak van Haerenborgh overleden maar zijn erfenis bestaat in 2021, 60 jaar! Een jaar na zijn overlijden organiseerde het VNJ de eerste wake ter nagedachtenis van de stichter-verbondsleider. Daarna doen ze om de 5 jaar een herdenking aan zijn graf aan in het Schoonselhof. Op 11 maart 2017 werd zijn definitieve rustplaats ingehuldigd.

Geschreven door Rolf Waegeman